Dijital Yurttaşlık veya Vatandaşlık Nedir? Güvenli İnternet Kuralları.

Üzerinde konuşacağımız kavramlarımız şimdi şunlar; dijitalleşme, dijital ayak izi, dijital yurttaşlık, akademik dürüstlük, dijital göçmen... bu kavramlar uzar gider. Peki üzerinde konuşacağımız bu kavramlar nedir? Biraz bunlar üzerine konuşalım. ama önce şu bir kaç videomuzu izleyelim.

Videolar :
1. Dijital Yurttaşlık (Keşf@ Projesi)
2. Siber Tuzaklar. (Keşf@t Projesi)
3. Dijital Ayak izi-1
4. Dijital Ayak izi-2
5. Yapılması ve yapılmaması gerekenler.

Bu videoları izledikten sonra, bu kavramın şu ana kadar yapılmış en iyi tanımı;

"Dijital vatandaş, bilgi ve iletişim kaynaklarını kullanırken eleştirebilen, çevrimiçi yapılan davranışların etik sonuçlarının farkında olan, teknolojiyi başkalarına zarar vermeyecek şekilde kullanabilen, internet ortamında iletişim hakkını kullanan, yaptığı paylaşımlarında ve işbirliğinde doğru tutumu sergileyen ve başkalarını da bu yönde teşvik eden vatandaştır. Dijital vatandaşlık ise en genel kapsamı itibariyle teknoloji kullanımına ilişkin hak ve sorumluluklar bütününde yer alan davranış normları olarak ifade edilmektedir (Ahmet Çubukcu, Şahin Bayzan)"

Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere gerçekten çok boyutu olan bir kavramla karşı karşıyayız. Boyutları teker teker ele alalım şimdi.

1. Dijital Erişim : Herkes için sağlıklı bir internet erişimini kastetmektedir. Kesintisiz, engelsiz herkese sağlanacak bir internet erişimi üretkenliği, araştırmayı, sorgulamayı, kaynaklardan eşit imkanlarla yararlanmayı sağlayacaktır.

2. Dijital Ticaret : Mal ve Hizmetlerin internet üzerinden alınıp satılmasını sağlamaktır. burada dikkat edilecek konu; bu sitelerin güvenli ticari siteler olmasıdır. Çünkü mal bedelini öderken veya bu mal bedellerinin size gelmesi sırasında verilen kişisel ve banka bilgilerinin başkalarının erişimine kapalı ve güvenliğinin sağlanmış olması gerekmektedir.

3. Dijital Okur Yazarlık : Burada en önemli boyutlardan bir tanesi aslında bu boyutudur dijital vatandaşlığın. Ne aradığını, nasıl aradığını, bilmektdir. Derslerde sıklıkla bahsettiğim Cem Yılmaz Efsanesinin yapmış olduğu bir espiriyi kullanırım hep. Star Wars ile ilgili bir çalışma yaparken. Işın Kılıcı ile ilgili bilgi ve görseller arıyorsak birincisi arama tekniklerini doğru kullanacağız. ikincisi ve en önemlisi gereksiz sitelerden kendimizi uzak tutmayı öğreneceğiz. Adı Işın Soyadı Kılıcı olan bir kişi ile ilgili bilgi veriliyorsa ve bunu ödevimizde kullanıyorsak burada ki hata bizim ne arayacağımızı bilmememiz değil nasıl arayacağımızı bilmememizden kaynaklanmaktadır. Doğru elemeleri yapamamamızdan kaynaklanan yani dijital okur yazarlık becerimizin olmamasından yaşadığımız sıkıntıdır.

4. Dijital İletişim : İnternet aracılığıyla iletişim kurabilmektir. İletişim formlarını kullanabilmek, kişisel bir e-posta adresinizin olması ve bununla insanlara e-postalar gönderip alabilmek. facebook, instagram gibi uygulamaların mesenger (iletişim) özelliklerini kullanabilmek; en sıklıkla whatsapp veya snap' i rahat kullanabilmektir.

5. Dijital Etik (Ahlak) : Dijital ortamda etik kurallara uymak demektir. Çok geniş bir kavramdır. ancak en önemli kavram olarak üzerinde durmak gereklidir. Yukarıda videosunu izlediğimiz "Dos and Donts" videosu tam anlamıyla bunu ifade etmektedir. Bu kavramın içerisinde en büyük yeri kanımca "Akademik Dürüstlük" kavramı tutmaktadır. Kullandığımız kaynakları kaynakça içerisinde göstermek. Hazırladığımız metinlerde bunlara ait alıntıları özel işaretlerle belirtmek ve tüm metin içerisinde bu alıntıların yüzdesini %30' u geçmemesini sağlamak gereklidir. Bu sınır aşıldığında "intihal" oluşmaktadır. Kısacası ALINTI "ÇALINTI" ya dönüşmektedir.

6. Dijital Kanun veya Hukuk : Gerçek dünyada yapılan herşeyin kanuni bir karşılığı olduğu gibi dijital ortamda yapıaln her suçun kanuni bir karşılığı vardır. Türkiye' de bunu denetleyen kurumlar ve siber suçlarla mücadele eden polisler bulunmaktadır. Ayrıca Bilişim suçları kapsamında Türk Ceza Kanununda 3 adet (243, 244 ve 245) madde bulunmaktadır.

7. Dijital Haklar ve Sorumluluklar : Dijital hayatta da normal hayatta herkes istediğini özgürce söyleme hakkına sahptir. Ancak normal hayatta olduğu gibi herkes söylediği ve yaptıklarının sorumluluklarını almak durumundadır.

8. Dijital Sağlık : Sağlığımızı kaybedecek kadar internette zaman geçirmememiz gerektiğini bilmemiz yeterli. Uyumadan günlerce saatlerce oyun oynama hastalığından uzak durmamız, En basiti bilgisayar karşısında oturuş, duruş pozisyonlarına dikkat etmeliyiz. Bu boyutta anlatılmak istenen kısaca budur.

9. Dijital Güvenlik : İşte konunun en önemli boyutu budur. "GÜVENLİK" güvende miyiz? Nasıl güvende oluruz? Güvende olamamız için gerekli olanlar nelerdir? Neler yaparsak veya neler yapmazsak güvende oluruz. Bu konuda anlatılacak en önemli şey bunlardır. Zaten yukarıda izlediğimiz videolarda detaylı olarak üzerinde durulmuştur. Bu videoları ara ara hatırlamak amacıyla izlemekte her zaman fayda bulunmaktadır.

Sıralı bir şekilde başlayalım. Bilgisayarımızda yada kullandığımız cihazlarda bir güvenlik uygulaması mevcut mu? Bu uygulama güncel mi?
Virüs koruma uygulaması olmayan her bilgisayar ve akıllı cihaz tehdit altındadır. bu sadece yeterli değil. bu uygulamanın da güncel olması gerekmekte. Eğer güncel bir uygulama sahibi değilsek yine tehdit altındayız.

Gelen e-postalar yoluyla yapılan saldırılar. Bunun önlenmesi oldukça kolay aslında bu e-postayı tanıdığınız mı gönderiyor? Tanıdığınız bile gönderse bu e-posta sizi mi ilgilendiriyor? E-posta tanıdığınızdan gelmiyor ise bu e-posta sizi gerçekten ilgilendiriyor mu? Örnek olarak yapılan en büyük yanlış telefon faturası adı altında gönderilen e-postalar. E-posta konusunda telefon numarası genellikle olur. Bu telefon Numarasını kontrol ettiniz mi? Size mi ait? Değilse hiç bakmadan silebilirsiniz. E-posta ekinde gönderilen telefon detayı PDF dosya uzantısı ile mi gönderilmiş yoksa RAR, ZIP veya 7Zip şeklinde sıkıştırılmış bir dosya mı? Telefon detaylarını sadece bu yolla öğrenmek zorunda değilsiniz. Birçok telekom şirketinin online uygulaması mevcut buradan telefon faturalarınızı takip edebilirsiniz.

Ayrıca hiç bir banka e-posta yoluyla sizlerden bilgi istemez. Online işlem merkezleri bu bilgilerinizi güncellemek için yada işlemlerinizi kolaylıkla yapabilmeniz için var.

Hiç kimse yada hiç bir avukatlık bürosu yada şirket kredi kartı, banka kartı aidatlarını sizin için iade etme yetkisine sahip değildir. Bu tip işlemler için Tüketici Hakem heyetlerine yada Mahkemelerine sizin dilekçe ile başvurmanız gerekmektedir.

Çeşitli devlet kurumlarının logolarını kullanarak sizi sosyal medya uygulamaları üzerinden farklı sitelere yönlendirmek isteyen gönderiler göreceksiniz ki bu aralar sıklıkla bu yol deneniyor. hiç biir devlet kurumunun web sitesinin uzantısı tc.gg veya cc gibi uzantılar değildir. gov.tr uzantısı olmayan hiç bir site devlet kurumu değildir. zaten e-devlet üzerinden sadece bilgi alınabilmektedir. başka bir şekilde başvuru kabul edilememektedir. Bunun tek istisnası CİMER başvurularınızdır.

İnternet sitelerine girişlerde de dikkat edilecek en önemli konu bu internet sitelerinin adreslerine dikkat etmenizdir. Adres çubuğunda (internet tarayıcınızın en üzerinde bulunan URL adresinin yazılı olduğu yer) web sitesi adresinin https:// ile başlamasına dikkat etmenizdir. http:// ile başlayan siteler artık güvenli değildir. Bu gibi site girişlerinde kişisel bilgileriniz, bilgisayarınızdaki veriler ile ilgili sıkıntılar olacaktır. bu nedenle bu konu özel önem taşımaktadır.

İnternet siteleri ile ilgili bir önemli bilgide verilerinizi paylaşırken dikkatli olmanızdır. gerçekten gerekli olmadığını düşündüğünüz verilerinizi bu sitelerle paylaşmayınız. Bir üyelik sistemi gerektiren siteye üye olurken verdiğiniz bilgilerle bir alış veriş sitesine vereceğiniz bilgiler mutlaka farklılık göstermelidir. eğer her ikisi de kredi kartı bilgilerinizi isterse burada sıkıntı vardır. Ayrıca alışveriş sitelerinde dikkat etmeniz bir diğer önemli konu ise kredi kartı kullanımı ve bunun bilgilerini saklamak istemesiyle ilgilidir. Eğer gerçekten kredi kartı kullanacaksanız bunun için tasarlanmış sanal kartlar veya anlık bakiye yüklenebilen kredi kartlarını kullanmanız ve bu kartlara sadece o an için gerekli olan bakiyeyi, ücreti, alışveriş tutarını yüklemeniz yeterlidir.

Kredi kartı ile alışverişte bir diğer konu ise alışverişi tamamladıktan sonra bu karta ait bilgileri saklamak isteyen sitelerin ayarlarını mutlaka düzenlemeniz gereklidir. üyelik sistemi ile devam eden bir takım sitelerde kredi kartı bilgileri otomatik olarak saklanmakta ve sizin haberiniz olmadan aylık yada yıllık olarak kullanmasanız bile o meblağ sürekli çekile bilmektedir. bu konuda hassas olmanız gereklidir.

Bir diğer önemli konu ise internet bağlantınızın türü ile alakalıdır. Evde kullanacağınız internet bağlantısını internet sağlayıcıların vermekte olduğu güvenli internet seçeneği ile size uygun olanını seçerek bağlantı sağlamanız sizi bir takım gereksiz sıkıntılardan koruyacaktır.

VPN kullanımı da sizin bilgisayarınızı aslında açık bir hale getirmektedir. Bağlantılar bildiğiniz üzere iki yönlüdür. Siz bir yere bağlanıyorsanız o bağlandığınız yerde size bağlanmaktadır. VPN ler ise bunu güvensiz hale getirmektedir. Bilmediğiniz VPN ayarlarını kullanarak o bağlantıyı sağlayan kişi ve kurumlara bilgisayarınızı sunmaktasınız. Burada önemli olan sadece bilgilerinizin kullanılması değildir. Bilgisayarınızın alt yapısını kullanarak istemediğiniz ve farkında olmadığınız bir takım işlemleri yapar hale gelmiş bir ZOMBIE bilgisayarınız olur. arka planda çalışacak bir e-posta sunucu ile sizin bilginiz dışında insanlara istemedikleri e-postaları gönderen bir bilgisayarınız olmuş olabilir. Yada size bulaşmayan ve virüs koruma uygulamanızın algılayamadığı bir virüsü bu e-posta eklerinde başkalarına gönderiyor olabilirsiniz. Ve bunları farkına varmadan yapıyorsunuzdur. Ama bu farkına varmadığınız işlemlerin yasal sonuçlarınız siz çekeceksiniz. Ülkemizde sıklıkla yaşanan bir durumdur bu. siz farkında olmadan sizin bilgisayarınız üzerinden en basiti TWITER gibi uygulamalara uygunsuz ve illegal postlar gönderilmekte ve bunun sonucunda tespit edilen IP ve Bilgisayar sahiplerine yasal yaptırımlar uygulanmaktadır. ki bunların arasında 3 seneye kadar hapis cezaları da bulunmaktadır.

Son olarak herkese açık olan bir WİFİ oluşturmayın. Yada herkese açık WİFİ lara bağlanırken iki kere düşünün. İlki sizin WİFİ bağlantınız üzerinden yasal olmayan işlemlere çanak tutmuş olabilirsiniz. Ve yasa koruyucular bu durumda sizi sorumlu tutacaktır. Diğeri ise herkese açık olan WİFİ bağlantılarında az önce söylediğim gibi sizin bağlandığınız bu bağlantıya herkes bağlanabildiği için sizin bilgisayarınız, akıllı cihazlarınız açık konuma gelecektir. Hem bilgileriniz hemde bilgisayarınız açık hale geleceğinden sıkıntılı bir sonuç yaşamanız işten bile değildir.




Kaynakça :
“World Day for Internet Security.” Security Report, 10 Feb. 2016, securityreport.gr/news/security-news/item/2556-pagkosmia-imera-gia-tin-asfaleia-sto-diadik.

http://www.digitalcitizenship.net/nine-elements.html

http://www.egitimdebilisimteknolojileri.com/dijital-vatandaslik-nedir-kime-dijital-vatandas-denir.html

http://www.egitimdeteknoloji.com/dijital-vatandaslik/

https://bilgizma.com/dijital-vatandaslik-nedir/

http://www.egitimag.com/dijital-vatandaslik-nedir-dijital-vatandas-kimdir/

www.guvenliweb.org.tr/dosya/73bDc.pdf

https://www.dijitalguvenlik.org/haberler/infografik-guvenli-internet-icin-5-ipucu/

Images Google

Dışarıda gezerken ilginizi çeken ve adını bilmediğiniz bir çiçek yada ağaç oldu mu hiç? Adını bilmediğiniz bir hayvan yada böcek görmediniz mi? Peki bu canlı hakkında bilgiyi nereden ve nasıl alacaksınız? Bir çok telefon uygulaması var dediğinizi duyuyorum. Ancak bu uygulamaların kurulum sırasında istemiş olduğu izinleri vermek sonrasında bize nelere mal olabilir? Ücretsiz dediğimiz uygulamaların çoğu bize en basiti gereksiz reklamlarla dönmekte. İşte bu sorunu da google çözmüş. herhangi bir uygulama kurmadan images.google.com adresine girerek TERSİNE GÖRSEL ARAMA yöntemini kullanarak hakkında bilgi almak istediğiniz nesneleri rahatlıkla araya biliyorsunuz.

images.google.com sitesine girdiğiniz taktirde sizi yukarıdaki gibi bir ekran karşılayacaktır. Fotoğraf makinası simgesine tıklayarak  aşağıda göreceğiniz görsel yükleme ekranının çıkmasını sağlayıp bu ekrandan telefon kullanıyorsak kamerayı açarak görseli çekip yükleyebilir yada daha önce çekmiş olduğumuz fotoğrafı telefonumuzdan, bilgisayarımızdan, tabletimizden veya buluttan yükleyebiliriz.

Peki bu işlem sonucunda ne elde edeceğiz? 

Benzer görseller, görselle ilgili bilgiler veren siteler, aradığımız görsele ait başka boyutta görseller bulacağız.

Bu işlemi yapmanın başka yolları var mı? Elbette var. Bilgisayar kullanıyorsak sürükle bırak yöntemi ile resmimizi ilgili alana taşıyarak arama yapmasını sağlayabiliriz.

Peki elimizde görsel olmadığı durumlarda ne yapacağız? İnternette benzer resimler olabilir bunları kullanarak arama yapma olanağımızda var. Benzer resmin linkini kopyalayıp arama çubuğuna yapıştırarak arama işlemini gerçekleştirebiliriz.

Denemeler yaparak bu konuda kendimizi geliştirmeye şimdi ne dersiniz? Haydi doğaya ...

Kaynakça : Google. “Tersinden Görsel Arama.” Google, Google, 10AD, support.google.com/websearch/answer/1325808?hl=tr.

Google Arama Motorunu Etkili Kullanmak

Sıklıkla yaptığımız şey su; arama çubuğuna bişeyler yaz ve enter'a bas. karşına çıkanların arasından ayıklmamaya çalış. Ben de sıklıkla bunu yapıyorum. Ancak bu işin bir de ilmi var. Aslında yaparsanız çok faydalı olacağını düşünüyorum. Bir de öğretmen ve öğrenci arkadaşlarıma tavsiyem şu; google üzerinde arama yapmak yerine https://scholar.google.com.tr yani GOOGLE AKADEMİK kullanmanızdır. Aramalarınızı burada yaparsanız karşınıza gelecek sonuçlar okumak isteyeceğiniz ve ayıklama işini çok fazla yapmak zorunda olmayacağınız bilimsel makaleler olacaktır. Bu kısa ön bilgilendirmeden sonra isterseniz videomuzu izleyelim. Faydalı olduğunu düşündüğüm bu video TAMİNDİR tarafından hazırlanmış ve işin gerçek özetini vermekte. GOOGLE ETKİLİ ARAMA videosu. Profesyonel olmayan öğrenci ve öğretmenlerimiz için gerçekten yeterli olduğunu düşünüyorum. Ama daha derinlemesine uzun uzadıya bilgiler istiyorsanız www.aramamotoru.com sitesinde çok daha detaylı bilgiler verilmiş ve bunları okumakta fayda var.

Değinmek istediğim bir konu daha var. Bu da google arama motorunu kullanırken dikkat etmediğimiz alt başlıklar. Aşağıda verilmiş resimden de anlaşılacağı üzere bir arama yapılmış ve sonuçları listelenmiş.

Sonuçların hemen üzerinde gördüğünüz alt başlıklar "Tümü, videolar, Görseller, Haberler, Haritalar, Daha Fazla, Ayarlar ve ARAÇLAR"  dır. Bu alt başlıklardan arama sonucunuzu etkileyecek olan, yani karşınıza çıkarılacak sonuçları değiştirecek olan kısım ilk Altı başlık olabilir ama o altı başlığında içeriklerini ve özelliklerini de değiştirecek olan ARAÇLAR sekmesidir. kalın ve kırmızı yazmamın sebebi şudur. hazırlayacağınız sunumlarda, yazacağınız yazılarda kullanacağınız bilgilerin can alıcı özelliklerini bu araçlar sekmesi belirleyecektir. Haberler alt menüsüne bastıktan sonra araçlar alt sekmesini tıkladığınızda karşınıza yeni bir menü açılacaktır. Web browser (internet tarayıcınızın) ayarlarına göre İngilizce veya Türkçe açılacak bu menüde çok ilginizi çekecek detaylarla karşılaşacaksınız. Örneğin haber tarihleri kısmı olacaktır. Videolar ile ilgili araçlar kısmına bastığınızda süreler ile ilgili kısım göreceksiniz. Resimler ile ilgili araçlar seçeneğinde resim boyutunu, arka planını, telif hakları ile ilgili seçenekler karşınıza gelecektir.

Resimler ile ilgili kısmı önemsiyorum çünkü internette karşınıza çıkan ilk resmi genelde kopyalayıp sunumlarımıza ödevlerimize yapıştırıyoruz. Eklediğimiz bu resimlerin telif hakkıyla sunumumuzda yada makalelerimizde flu görüntülenmesi ile ilgilenmiyoruz. Sonra arkadaşlarımızdan yardım isteme evresi başlıyor. "Bu resmi koydum ben ama çok net değil ne yapabiliriz." İşte bunu engellemenin yada buna önlem almanın yolu bu araçlar kısmında ki size yada boyut kısmından geçiyor. burada büyük yada orta boyutlu bir resim seçerek bu kırılmaların önüne rahatlıkla geçebiliriz.

Konu aslında uzayıp gider ve çok derin. Ama işin kısası ve özü makbul diyerek şimdilik burada sonlandırıyorum. Aydınlattığımı düşünerek yeni yazılara yelken açmaya...